Verlies van controle over leven

Als de dementerende wordt tegengehouden (door een medewerker of een gesloten deur), wordt voor hem de situatie dat hij opgesloten zit, extra duidelijk. Daardoor ervaart de patiënt dat hij of zij geen controle heeft over zijn eigen leefomgeving. Dit is iets wat wij mensen in het algemeen erg vervelend vinden. Voor patiënten die langzaam de controle verliezen over hun leven is dit helemaal een nare ervaring. De ziekte is al erg genoeg en dan gaat de (sociale) omgeving nog eens extra benadrukken dat je de controle verliest.

Confrontatie met bewoner

Voor de verzorger is het vervelend omdat je hier iemand moet confronteren met het feit dat hij ‘opgesloten’ zit. Ook kost het iedere keer energie om de patiënt ‘rustig te krijgen’. Bovendien moet het personeel de gehele tijd alert blijven dat er niemand weg loopt.

Nep-bushalte biedt oplossing

In Duitsland hebben een aantal verzorgingstehuizen een oplossing bedacht voor dit probleem: de nep-bushalte. De bushalte ziet er precies uit als een reguliere bushalte, alleen komt er geen bus langs. Voor de patiënten is de bushalte een plek die ze zullen gebruiken om weg te lopen. Doordat de patiënten niet verder lopen, werkt de bushalte als een soort verzamelplek.

Gecontroleerd laten weglopen geeft gevoel van controle

De bushalte geeft de medewerkers de ruimte om een bewoner gecontroleerd weg te laten lopen, die hierdoor meer controle over haar leefomgeving ervaart. Helaas voor de bewoner zal de bus nooit komen. Vervolgens kan de verzorger de bewoner weer ophalen. Als een verzorger iemand ziet staan, begint er acuut een therapeutische sessie.

Bushalte als extra veiligheid

Bovendien, als bewoners weglopen zonder dat medewerkers het door hebben, zijn ze sneller geneigd om bij de bushalte te blijven wachten in plaats van dat ze naar de drukke autoweg of de Rijn zullen lopen.

Wat als ze lang moeten wachten?

Er is ook kritiek op de aanpak. Als de patiënten lang moeten wachten (wat logisch is, de bus komt immers nooit), zullen de patiënten steeds harder gaan roepen ‘wanneer komt de bus?’ Hierdoor worden ze eerder nerveus dan rustig. Vanuit de psychologie bekeken, is dit het punt waarop de patiënt de ervaring krijgt dat hij de controle verliest. De bus komt immers niet.

Reactie op patiënten

De verzorgingstehuizen verschillen in de manier waarop ze vervolgens omgaan met de situatie. Sommige huizen zeggen dat de bus vertraging heeft en bieden de patiënt aan om binnen een kopje koffie te gaan drinken. Andere huizen zijn eerlijk en vertellen dat de er nooit een bus komt bij deze halte.

Is de nep-bushalte respectvol?

Er is ook kritiek vanuit ethisch oogpunt; er wordt op deze manier niet op een respectvolle manier met de ziekte van de patiënten omgegaan. Je kunt je echter dan ook afvragen in hoeverre je de ziekte van de patiënt serieus neemt wanneer je iemand tegen houdt om weg te lopen. Het gaat te ver om hier een filosofische uiteenzetting van deze discussie te houden, het gaat me hier puur om voorbeelden te geven van hoe je psychologisch om kunt gaan met

Oplossingen voor wegloopgedrag

De bovenbeschreven oplossing accepteert de behoefte van mensen om weg te willen lopen. Ik vermoed dat we de behoefte om weg te lopen nooit helemaal kunnen wegnemen. Gelukkig biedt de (sociale) psychologie een aantal manieren om er een positieve ‘draai’ aan te geven:

• Zorg ervoor dat mensen zich thuisvoelen

Door er voor te zorgen dat mensen zich ergens prettig voelen, zorg je ervoor dat ze in eerste instantie niet de behoefte hebben om weg te willen lopen. Lees hier meer over wat je ergens thuis voelen nou eigenlijk is.

• Zorg ervoor dat mensen niet het gevoel krijgen dat ze opgesloten zitten

Een opendeurenbeleid zorgt ervoor dat mensen minder het gevoel krijgen dat ze ergens niet naar toe mogen (en dus dat ze opgesloten zitten). Ook kan het werken om deuren te camoufleren, hierdoor wordt het minder saillant dat er deuren zijn waar ze niet door mogen en kunnen.

• Zorg ervoor dat mensen hun ‘negatieve energie’ kwijt kunnen

Door genoeg bewegingsvrijheid te geven aan patiënten, zoals bij Hogeweyk, krijgen patiënten het gevoel dat ze vrij rond kunnen lopen. Natuurlijk worden ze ook daar geconfronteerd met een deur als ze echt weg willen, maar voordat ze daar zijn, zijn ze al tig andere impulsen tegen gekomen die ze kan ‘afleiden’ van het gevoel dat ze weg willen lopen.

• Zorg ervoor dat mensen ergens naar toe kunnen als ze eenmaal weglopen

Als patiënten eenmaal weglopen, is het handig dat je een punt creëert waar ze naar toe kunnen lopen, zoals de nep-bushalte.

Foto’s zijn onder CC licentie gebruikt van Superbass.