De onderzoeksresultaten zouden zoek zijn

Tientallen jaren werd aangenomen dat aandacht inderdaad de verklarende factor was. Volgens veel onderzoekers is de originele data zoek, dus viel het niet te achterhalen. Niets menselijks is wetenschappers vreemd, dus ook in de wetenschap praten mensen elkaar wel eens na. Voor lange tijd werd er aangenomen dat de data inderdaad zoek was.

Originele data geen onderbouwing voor Hawthorne effect

Totdat twee onderzoekers, Steven Levitt en John List (2009), deze aanname voor zichzelf in twijfel begonnen te trekken. Wat bleek, de originele data was te vinden in Milwaukee en Boston. Dit bood mogelijkheden om de verklaring dat de productiviteit werd gestimuleerd door aandacht, te checken. Deze verklaring blijkt niet houdbaar te zijn. Het seizoen en een slechte onderzoeksopzet zijn volgens de onderzoekers logischere verklaringen voor de variërende productiviteit.

Seizoenen hebben invloed op productiviteit

Alleen het eerste jaar van onderzoek geeft de indruk van het Hawthorne effect. Neem je de productiviteit van de andere jaren er ook bij, verdwijnt dit effect. Het wordt dan logischer om aan te nemen dat het seizoen de productiviteit beïnvloedt, waarbij de arbeiders in de zomer minder produceerden dan in de andere seizoenen.

Op maandag minder productief

Ook bleek de aanname dat productiviteit meteen toenam na de experimentele verandering, niet te kloppen. Op maandag, de dag dat de veranderingen voor het eerst zichtbaar waren, werd er juist minder geproduceerd in zowel de experimentele als de niet experimentele kamer. Een verklaring hiervoor kan zijn dat op de eerste dag na het weekend er weer bijgepraat moest worden.

Opzet van het onderzoek rammelt

Wel was er in de experimentele conditie een kleine verhoging in productiviteit te zien vanaf dinsdag tot en met zaterdag. Wordt er echter gekeken naar de invloed van maanden en jaren, dan verdwijnt dit effect weer. Zo werd er bijvoorbeeld in de maanden dat het experiment ten einde kwam, geen verschil gemeten in productiviteit tussen de periode voor en na het uitzetten van het experiment. Het onderzoek laat methodologisch niet toe om conclusies te trekken of dit komt door dat het effect is uitgewerkt of door een andere verklaring.

Hawthorne studies waren boost voor menselijke maat op de werkvloer

De conclusie van het onderzoek van Levitt & List is dat er veel meer verklaringen mogelijk zijn dan aandacht van de hoge heren. Gelukkig is het geen ramp dat we jarenlang met zijn allen hebben geroepen dat de Hawthorne studies te verklaren zijn door aandacht. Integendeel, deze verklaring heeft juist een flinke boost gegeven aan de menselijke maat op de werkvloer.
Wel is het een mooi voorbeeld van waarom we onszelf vragen moeten blijven stellen en de status quo niet voor waar hoeven aan te nemen.