Hoe ontwerp je dat veilige gevoel?

Zorg ervoor dat:

• er voor ieder type dementerende het juiste niveau aan prikkels in de omgeving zijn;
• de omgeving aansluit bij de beleving van dementerenden;
• dementerenden veel daglicht kunnen ‘zien’;
• dementerenden objecten goed kunnen waarnemen.

Gewenst prikkelniveau voor dementerenden

Ieder mens heeft verschillende behoeftes. Zo ook iedere dementerende. Doordat de hersenen op verschillende manieren achteruitgaan, hebben dementerenden behoefte aan verschillende hoeveelheden aan prikkels. Prikkels zijn bijvoorbeeld geluid, bewegende beelden of geur. Pas op, een omgeving is al snel te druk (zoals op het plaatje hiernaast. De foto is gemaakt in een woonzorgcentrum.)

Sommige dementerenden hebben al genoeg aan de prikkels die zij ervaren als zij worden aangekleed, gewassen en hebben gegeten. Zorg er daarom voor dat er een rustige ruimte (met bijvoorbeeld hele rustige muziek) is voor deze dementerende om zich te kunnen terugtrekken, hier worden zij rustig van.

Dolers, echter, zijn juist op zoek naar prikkels en gaan daarom door het gebouw ‘dolen’. Zorg voor een ‘loopcircuit’ met daarin een aantal plekken waar prikkels worden aangeboden en de dementerende kan gaan zitten. Zoals een hoekje met een natuurfilm of met klassieke muziek. Zo kunnen zij zelf het niveau aan prikkels bepalen, wat een gevoel van autonomie geeft.

Gebruik oude meubels en spullen

Doordat het geheugen van dementerenden achteruitgaat, herinneren zich vaak alleen nog dingen van vroeger. Dit zorgt er voor dat dementerenden moderne producten niet (goed) meer herkennen, waardoor de wereld onbekend en onveilig wordt ervaren. Als zij, bijvoorbeeld, een moderne stoel ‘zien’, zullen zij deze niet herkennen als stoel omdat de herinnering aan een moderne stoel er niet meer is.

Gebruik daarom ‘ouderwetse’ meubels en spullen om aansluiting te vinden bij de oude herinneringen van dementerenden. De wereld wordt hierdoor voor dementerenden meer herkenbaar en daardoor als veiliger ervaren.

Gebruik daglicht

Daglicht heeft op ieder mens een positieve invloed (lees meer over het effect van daglicht op gezondheid). Eén belangrijke redenen hiervoor is dat daglicht ons dag en nachtritme ‘begeleidt’. Doordat mensen meer worden blootgesteld aan daglicht, wordt hun slaap(ritme) verbeterd. Dit geldt natuurlijk ook voor dementerenden.

Doordat dementerenden bijna altijd ouderen zijn, zijn ze vaak minder mobiel. Hierdoor komen dementerenden minder vaak buiten en zitten ze vaak op één punt in de ruimte. Dit heeft als gevolg dat ze minder daglicht zien. (Dit effect wordt mogelijk versterkt doordat ouderen over het algemeen minder goed zien en daardoor een grotere behoefte hebben aan ‘helderder’ licht.)

Door meer daglicht (of, als dat niet mogelijk is, helder kunstmatig licht) in het gebouw ‘toe te laten’, wordt het dag- en nachtritme van dementerenden verbeterd waardoor zij zich minder rusteloos of depressief voelen.

Gebruik contrast

Dementerenden herkennen dingen vaak minder snel. Ook is hun zicht, door ouderdom, vaak minder goed. Daardoor zien ze minder goed contrast tussen twee objecten. Zo wordt bijvoorbeeld een beige stoel op een lichtbruine vloer en muur niet goed gezien. Gebruik daarom sterk contrasterende kleuren, zoals blauw en rood, en gebruik geen pastel tinten.

Pas wel op met het gebruik van verschillende (contrasterende) vlakken op de vloer. Dementerenden ervaren dit als gaten in de grond, wat angst opwekt. Op de foto hiernaast een voorbeeld van hoe het niet moet. Pas ook op met glimmende materialen, zoals op de foto hiernaast, deze verhogen de hoeveelheid prikkels in een ruimte (zie ‘juist niveau prikkels voor iedere dementerende’).

Dat dementerenden minder goed contrast waarnemen, kan ook gebruikt worden. Afgesloten deuren geven dementerenden het gevoel dat ze opgesloten zitten (wat in feite ook zo is), wat ze een naar gevoel geeft. Door deze deuren minder goed zichtbaar te maken, zien de dementerenden deze deur niet meer en hebben ze daardoor niet meer de ervaring dat ze opgesloten zitten.

Benieuwd naar een mooi voorbeeld van hoe je een gebouw voor demtie maakt? Neem eens een kijkje bij het zorgconcept Hogeweyk.

Boek: de wondere wereld van dementie

Ik kan het boek, de wondere wereld van dementie, aan iedereen aanraden die meer wil weten over de belevingswereld van iemand die lijdt aan dementie. Het boek beschrijft hoe de huidige wereld door de (aftakelende) hersenen van de dementerende worden verwerkt en dus worden ervaren door de dementerende. Het boek biedt veel tips over hoe de beleving van dementerenden kan worden verbeterd.