Wat is nou eigenlijk een zitfeestje?

Een zitfeestje is een feestje waarbij alle aanwezigen op een stoel in een kring zitten. Deze kring bevindt zich vaak in één ruimte, hoewel dit lang niet altijd past (daarover later meer). Vaak worden zitfeestjes ter gelegenheid van een verjaardag gehouden, maar ik heb ook zitfeestje gesignaleerd bij andere gelegenheden, zoals housewarmings of reünies. Zitfeestjes worden vaker door ouderen georganiseerd, maar ook jongeren kunnen hiertoe in staat zijn.

Hoe overleef je een zitfeestje?

Het korte antwoord is: niet. Spreek op een ander moment af met de gastheer. Ga er niet heen. Verzin een smoes. Ga op vakantie. Overtuig de gastheer dat je van zitten enge ziektes krijgt. Ren voor je leven. Doe iets.

Als er dan toch geen ontkomen aan is, je vriend(in) wil heel graag dat je mee gaat naar zijn/haar familie of je bent naar binnengelokt onder valse voorwendselen, dan heb je wellicht wat aan onderstaande tips en inzichten uit de psychologie.

Positie kiezen in de kring

De eerste uitdaging is het kiezen van een goede plek in de kring. Dit is belangrijk omdat je deze niet zomaar meer kunt wijzigen. Zeker in het begin van het feestje is namelijk not done om de positie van meubels aan te passen (cf. Hall, 1966).

Als verzitten mogelijk is, kan het lastig zijn. Immers, als er veel mensen zijn moet er wel een andere plek vrij zijn. Bovendien loop je nog eens het risico ‘op iemands plek’ te gaan zitten. Daarbij, als je gaat verzitten moet je ook nog de sociale druk van je buren weerstaan, zijn kunnen het gevoel hebben dat je hun ‘afwijst’. Daarbij zitten ze in hetzelfde schuitje als jij, dus ze zijn maar wat blij als ze een gesprekspartner hebben gevonden. Een gemakkelijke oplossing hiervoor is een route via de wc of de koelkast.

Beïnvloed wie er naast je gaat zitten

Het kiezen van een goede beginpositie is dus belangrijk. Dit gaat het beste als er al een paar mensen zijn, je hebt dan zelf de meeste invloed op wie er naast je zitten. Als de kring nog leeg is of bijna helemaal vol heb je hier minder invloed op. Ken je niemand? Vraag dan aan de gastheer of hij je bij iemand wil introduceren met wie je een ‘klik’ zou kunnen hebben.

Eindelijk, een geschikte plek gevonden. Nu kan het zitten pas goed beginnen.

Dicht op elkaar zitten leidt tot spanning

Zitten neemt, in tegenstelling tot staan, veel ruimte in. Als een zitfeestjes plaats vindt in een te kleine ruimte (wat geen uitzondering is), betekent dit onherroepelijk dat de bewegingsvrijheid per persoon erg klein is. Lichamelijk contact (benen of armen tegen elkaar) tussen mensen is in onze cultuur vaak niet wenselijk (denk maar eens aan hoe je in de trein staat als het druk is), zelfs als het twee bekenden van elkaar zijn. Het geeft ons het gevoel dat het te druk is (crowding), wat tot stress leidt (Hall, 1966; Nicosia et al., 1979). Je komt letterlijk gespannen op je stoel te zitten.

Dit effect zal nog sterker zijn voor introverte mensen, aangezien zij graag ruimte hebben tussen verschillende zitplekken (Osborn, 1988).

Iemand ontlopen is moeilijk bij zitfeestje

Ook maakt een zitfeestje het moeilijk om iemand die je niet graag mag te ontlopen. Je zit immers vast in de kring. Daardoor kan een sociale activiteit, als een zitfeestje, waarbij je personen niet kunt ontlopen al snel tot stress leiden (cf. Baum & Valins, 1977 in Gifford, 2007).

Vorm van stoelen in een kring onhandig

Verder werkt de vorm van zitten in een kring een aantal ongemakkelijke psychologische groepsprocessen in de hand:

• oogcontact kan niet worden beantwoord
• pijnlijke stiltes worden gevuld
• bijdraaien leidt automatisch tot uitsluiten

Oogcontact kan niet worden beantwoord

Een opstelling in een kring zorgt ervoor dat iedereen elkaar kan zien. Het maken van oogcontact komt daarbij snel voor. Als je oogcontact maakt, ontstaat de behoefte om te praten (Augustin, 2009; Hall, 1966), maar dat gaat lang niet altijd omdat je vaak te ver weg zit (en het rumoerig is). Ook zitten groepsgesprekken waarbij iedereen door elkaar praat, niet in onze cultuur (Hall, 1966). Daardoor wordt oogcontact maken een ongemakkelijke ervaring. Er wordt hier, automatisch, op twee manieren op gereageerd: met een groepsgesprek of praten met de persoon naast je.

Pijnlijke stiltes moeten worden opgevuld

In een groepsgesprek is er telkens slechts één persoon aan het woord, de rest luistert. Soms is het een interessant verhaal, maar meestal gaat het over de neef van de buurvrouw (of iets anders niet boeiends). De reden hiervoor is dat er pijnlijke stiltes ontstaan. Mensen houden er niet van en er is altijd wel iemand bereid deze stilte op te vullen met een niet boeiend verhaal.

Gedeelde interesses of gezamenlijke activiteit

Er zijn twee uitzonderingen, waarbij zo een zitfeest-groepsgesprek niet tot verhalen over de neef van de buurvrouw leidt. Als de groep genoeg gedeelde interesses of humor heeft, kan er een vermakelijk groepsgesprek ontstaan, bijvoorbeeld bij een groep vrienden. Ook helpt een gezamenlijke activiteit (zoals pakjesavond). De dingen die gebeuren bieden afleiding (wat krijg ik, wat krijgt hij, wat vindt de ander van mijn surprise?) en aanleidingen tot gesprek.

Je kunt ook gaan praten met de persoon naast je. Als je de persoon naast je niet kent, kan dat voor veel mensen een ongemakkelijke situatie opleveren (zeker voor introverte mensen).

Mensen willen elkaar zien als ze praten

De basishouding, allebei het gezicht naar voren, helpt hierbij niet. Als je een gesprek met elkaar gaat, willen mensen elkaar kunnen zien (cf. Sommer, 1962; Hall, 1966). Bovendien ben je minder goed verstaanbaar in deze houding. Daarom moet je bij draaien om iemand aan te spreken. Omdat dit een hele fysieke, non-verbale, stap is van interesse tonen, kan dit moeilijk zijn. Het afsluiten van het gesprek kan op een zelfde manier moeilijk zijn, omdat als je weer weg draait het dan voelt alsof het afgelopen is.

Bijdraaien leidt automatisch tot uitsluiten

Een ander effect van het bijdraaien is dat je de persoon aan de andere kant uit sluit. Hierdoor worden zijn optie om te praten met iemand, beperkt tot de andere persoon naast hem. Als deze ook met een ander zit te praten, kijk je tegen twee ruggen aan. Succes.

Recht vooruit gesprek

Je ziet bij zitfeestjes geregeld mensen recht vooruit zitten en toch een gesprek voeren. Of dit ter bescherming is om een stressvolle situatie te voorkomen (cf. Gifford & Gallagher, 1985) of om de persoon naast je niet buiten te sluiten, durf ik niet te zeggen. Wel denk ik dat een andere houding een gesprek zou bevorderen omdat mensen meer contact maken.

Bedenk wat interessante onderwerpen

Zowel in een groepsgesprek als praten met de persoon naast je, helpt het om een paar onderwerpen klaar te hebben liggen die gesprekstof bieden. Voor mij helpt het bijvoorbeeld om te vertellen over omgevingspsychologie. Ook kan het verlaten van de kring een optie zijn.

Sociale druk houdt je in de kring

‘Mag’ je de kring wel verlaten? Om er achter te komen wat wenselijk gedrag is, kijken wij naar het gedrag van andere mensen, sociaal bewijs (Cialdini, 2009). Een gezond proces, maar in het geval van een zitfeestje leidt dit tot een dodelijke val. Andere gasten blijven, net als jij zitten. Dit wil niet zeggen dat ze het werkelijk leuk vinden. Ze doen namelijk hetzelfde als jij. Kijken naar anderen. Bovendien zijn ze vaak niet anders gewend, een zitfeestje is een noodzakelijk kwaad. Sta boven dit mechanisme en op naar de drank, want daar zijn de leuke mensen!

Ga je eigen drinken halen

Zitfeestjes staan vaak synoniem voor een rolverdeling waarbij de gast zit en de gastvrouw alle drank en eten haalt. Dat terwijl het halen van eten en drinken genoeg afleiding biedt van ‘de kring’ en ook nog eens de mogelijkheid biedt tot interactie met andere gasten. Niet voor niets heeft de koelkast een aantrekking op gasten. Vluchten naar de drankvoorraad is dus altijd een optie. Ook een goede gelegenheid om die leuke jongen of dat meisje alleen te spreken.

Is een zitfeestje een efficiënt feestje?

Als er zoveel ergernis bestaat over zitfeestjes, waarom organiseren mensen dan toch zitfeestjes? Ik vermoed gemak en niet stil (willen) staan bij hoe gemakkelijk je een feestje leuker kunt maken. Het kost moeite om de ‘normale’ indeling van een kamer aan te passen en daarbij, we doen het al jaren zo. Misschien is het ook iets Nederlands, gemakkelijk alle mensen in één keer bij elkaar, klaar.

Zitfeestje een Nederlandse uitvinding?

Marco van Hout en Nynke Doorenbos tipte mij dat het zitfeestje echt iets Nederlands is. Veel buitenlanders verbazen zich ook over dit fenomeen. Het mag duidelijk zijn dat ik er niet rouwig om zou zijn als we dit stukje cultuur opgeven.

Een alternatief voor een zitfeestje

Begrijp mij niet verkeerd. Ik pleit niet voor feestjes waar je verplicht de hele avond moet staan. Het gaat er meer om dat je mensen de vrijheid geeft om te bewegen en te kiezen met wie ze gaan praten. Een setting als een zitfeestje, waarbij je mensen bijna verplicht een kring laat zitten, laat dit slecht toe. Met wat simpele ingrepen kom je al een heel eind:

• Maak ruimte waar mensen kunnen staan, lopen & dansen
• Zet wat statafels neer
• Maak van te voren een playlist met muziek
• Laat uiteraard een paar banken of stoelen staan
• Maak een bar waar mensen zelf hun drinken & eten kunnen halen
• Biedt een paar activiteiten waar mensen zelf iets kunnen doen, bijvoorbeeld een BBQ, maak-je-eigen-cocktail-bar of oldschool spelletjes.