Behandel dementerenden als normale mensen

“Een dementerende is niet gek, hij vertoont alleen af en toe afwijkend gedrag” zegt Eloy van Hal prikkelend. “Behandel dementerenden daarom als normale mensen. Hierdoor voelen ze zich prettiger, vertonen ze minder probleemgedrag en blijft het ziektebeeld stabieler .” Dit uitgangspunt staat centraal in het zorgconcept Hogeweyk, een zorginstelling voor zwaar dementerenden.

De nadruk ligt op het concept, Hogeweyk is meer dan een gebouw, het is hoe je met mensen omgaat en het gebouw is daar een middel in. Lees hieronder hoe Hogeweyk deze filosofie met succes in de praktijk brengt.

Maak gebruik van waar dementerenden aan gewend zijn

“Een belangrijk onderdeel van het hele concept is het voortzetten van het leven van de bewoner zoals ze dat deden voordat ze dement werden. Door de leefomgeving zoveel mogelijk aan te laten sluiten op wat men herkend van vroeger en gewend is van huis uit, geeft dit bewoners vertrouwen en een gevoel van veiligheid” verteld Eloy. Iets waar bij een ziekte als dementie een groot goed is, omdat mensen met dementie het gevoel hebben controle te verliezen over hun leven.

Iedere dementerende heeft een ander leven gehad

Dit zie je bijvoorbeeld terug in de inrichting en behandeling van elkaar binnen de verschillende woongroepen. “Ieder mens heeft toch een ander leven gehad voordat hij of zij hier kwam wonen?” vraagt Eloy zich hardop af. Met iedere nieuwe bewoner en zijn familie wordt een leefstijlvragenlijst ingevuld, krijgt men een rondleiding en een gesprek. Samen bepalen we de meest passende leefstijl. ”

Verschillende leefgroepen hebben verschillende inrichting

Afhankelijk daarvan, komt de bewoner in één van de zeven verschillende leefstijlen te wonen: ambachtelijk, Goois, huiselijk, christelijk, Indisch of cultureel . De verschillende woongroepen hebben een bijpassende inrichting; stoere meubels voor ambachtelijk, luxer voor Gooisch en wat meer kitsch voor de stadse woongroep. Maar dan ben je er nog niet; “een levensstijl is meer dan alleen inrichting van je woonkamer.”

Leven is niet alleen inrichting, ook hoe je met elkaar omgaat

“Het gaat ook om de manier waarop andere mensen met je omgaan.” Waarop bewoners elkaar en personeel bejegenen. Waar je in de stadse groep wordt aangesproken met je Annie en er meer fysiek contact is, wordt je in de Gooische groep juist aangesproken met Mevrouw de Vries en is het contact juist meer afstandelijk. “Het totaal van factoren als bejegening, fysieke omgang en gooische factoren maakt dat je een herkenbare en vertrouwde omgeving voor de bewoners creëert”.

En natuurlijk lopen onze medewerkers rond in kleding die past bij de leefstijl . “Bij ons zul je geen witte jassen zien.” De fysiotherapeut komt ook, als het even kan, gewoon thuis bij de bewoners.

Hoe voelt thuis?

Binnen ieder afzonderlijke woongroep wordt er ook alles aan gedaan om het normale leven zoveel mogelijk zijn gang te laten gaan. Zo is er lang stil gestaan bij hoe je een gevoel van ‘thuis’ fysiek kunt maken. “Een belangrijk onderdeel hiervan is dat je als bewoner niet meteen vanuit de meest intieme ruimte, de persoonlijke slaapkamer, in het openbare, de woonkamer, staat. Dat was vroeger thuis ook niet. Daarom zit er bijvoorbeeld een buffer tussen slaapkamer en de woonkamer in de vorm van een gangetje.”

Handhaaf het vertrouwde leefritme

Veder wordt het vertrouwde leefritme van ’s ochtends ontbijten, ’s middags boodschappen doen en ’s avonds koken zoveel mogelijk in stand gehouden. Er wordt samen met de bewoners gekeken wat ze die dag zullen eten. De bewoners gaan mee boodschappen doen in de supermarkt van Hogeweyk en helpen mee met koken. Aan dit laatste worden we ineens herinnert omdat het personeel wordt gealarmeerd door het brandalarm. “Door de gevoelig afgestelde brandalarm, gaat dit geregeld tijdens het koken af.” En inderdaad, er blijkt niks aan de hand.

Verschillende mensen hebben verschillende hobby’s

Mensen verschillen ook in hun hobby’s en voorkeuren. “De één houdt van Mozart, de andere van Hazes. Daarom hebben we verschillende clubjes waar bewoners lid van kunnen worden. Hier kunnen ze samen met andere liefhebbers genieten van bijvoorbeeld muziek of hun bakkunsten” legt Eloy uit. Ook deze ruimtes zijn uiteraard weer geheel in stijl van de hobby ingericht om herkenbaarheid en daarmee vertrouwen te bevorderen.

Bewoners kunnen buiten vrij rondlopen

Ook buiten wordt de herkenbaarheid van het oude leven doorgetrokken. “Vroeger kon je toch ook naar buiten om even te wandelen?” Bewoners mogen vrij rondlopen over het terrein. Dit wordt mogelijk gemaakt door de opzet van het ‘gebouwencomplex’, dat qua indeling een beetje doet denken aan een oude burcht. Het gebouw omsluit meerdere gebouwen en buitenruimtes en er is één ‘open’ uitgang via de receptie. Daar gaat de deur alleen open als de receptionist op een knopje drukt.

Automatische lift geeft bewoners vrijheid

Ook in het gedeelte van Hogeweyk waar er een extra verdieping is, kunnen de bewoners vrij rondlopen. Deze bewoners kunnen zelfstandig naar beneden doordat de lift automatisch open en dicht gaat. Uiteraard kunnen bewoners op de knopjes drukken, maar als ze dit niet doen, werkt de lift nog steeds.

Iedere medewerkers is verantwoordelijk voor de bewoners

“Om dit mogelijk te maken is iedere medewerker binnen Hogeweyk verantwoordelijk voor het welzijn en veiligheid van onze bewoners, ongeacht welke ‘functie zij bekleden. ” Dit vraagt wat flexibiliteit van de werknemers, maar geeft de bewoners iets terug waar zij gelukkig van worden: vrijheid.

Hogeweyk is een wijk opzich

Doordat de verschillende onderdelen binnen Hogeweyk duidelijk van elkaar verschillen in ontwerp (denk aan materiaal gebruik, planten, maar ook manier van aanspreken), is het voor de bewoners gemakkelijk om zich te oriënteren. De naam Hogeweyk zegt het eigenlijk al een beetje, het is een wijkje op zich, compleet met café, supermarkt en restaurant.

“Het komt dan ook amper voor dat een bewoner ‘verdwaald’ binnen Hogeweyk. En als dat dan onverhoopt toch een keer gebeurt, zijn wij met zijn allen verantwoordelijk voor die persoon” benadrukt Eloy.

Bewoners worden ook buiten uitgedaagd

Als je buiten rondloopt, ziet het er inderdaad uit als een kleine wijk. Overal is iets te doen of te zien. Dit nodigt de bewoners (en familie) ook uit om in beweging te blijven en in contact te komen met nieuwe ervaringen. Doordat de bewoners buiten mogen rondlopen, blijven ze in beweging waardoor ze in betere conditie blijven en hebben ze meer controle over hun leefomgeving doordat ze ervaren welk seizoen het is.

(Schijn)veiligheid

Vanuit veiligheid zou je kunnen zeggen, pas toch op met die vijvers, kunstwerken en weersomstandigheden (in de winter lopen bewoners ook buiten rond). Maar in al die jaren is er nog maar één keer iets serieus gebeurt: een bewoner is tegen een kunstwerk opgelopen. Hiervoor zijn inmiddels beugels geplaatst zodat de bewoners niet te dicht bij kunnen komen.

Wat levert het op?

De uitwerking van de filosofie ‘behandel dementerenden als mensen’ klinkt geweldig. Een plek waarvan ik mij kan voorstellen dat je als dementerende, je ondanks de ziekte, prettig kan voelen. Toch ben ik wel benieuwd naar de effecten; wat levert het op?

Een gedegen onderzoek is nog niet gedaan naar het concept, maar bij Hogeweyk merken ze dat de ziekte bij bewoners minder vaak verslechterd dan ‘normaal’. “Normaal gesproken komen mensen op dementie niveau 5 in een verpleeghuis en verslechterd hun situatie dan vaak naar niveau 7. Bij ons komt dit veel minder vaak voor.” En natuurlijk merk je dat mensen zich hier prettiger voelen. Het is niet voor niets dat er voor meerdere woongroepen wachtlijsten bestaan.

Al met al een schitterend voorbeeld van hoe je de mens centraal kunt stellen in het ontwerpen van een gebouw. Of eigenlijk een concept. Want Hogeweyk is meer dan een gebouw.

Meer weten over hoe je met de bebouwde omgeving in de zorg stress, welzijn en gezondheid van mensen kunt beïnvloeden? Lees dan het stuk over healing environments.