Placemaking is een methode om met gebruikers te werken aan de verbetering van de openbare ruimte. Iedereen kan een Placemaking initiatief starten, elke bewoner, elke expert, elke ambtenaar. Ook ik deed dit. In deze blog geef ik een persoonlijk verslag van mijn ervaringen met Placemaking en roep ik op tot meer discussie over de rol van de omgevingspsycholoog in een Placemaking proces.

Wat is Placemaking?

Placemaking is afkomstig uit New York en heeft een oorsprong in de jaren ’70. Het is een methode die in Nederland steeds vaker wordt toegepast.

Een definitie (bron: PPS.org, eigen vertaling):

Placemaking is gericht op het geven van meer gebruikswaarde aan plekken (in de openbare ruimte). Het werkt vanuit de filosofie dat het maken van een plek draait om mensen, niet om stenen. Waar het vroeger in Nederland gebruikelijk was dat de overheid alles bepaalde, wordt vanuit Placemaking onderzocht in hoeverre de gemeenschap meer het heft in eigen handen kan nemen. Met Placemaking kun je onderzoeken of een gemeenschap plekken kan creëren die voldoen aan de wensen en behoeften van diezelfde gemeenschap. De methode vind ik kansrijk voor Nederland. Vooral als je bedenkt dat co-creatie en participatie hoog op de agenda van overheden staan.

Mijn interesse in placemaking

Enkele jaren geleden organiseerde ik met het netwerk omgevingspsychologie (NOP) een bijeenkomst over Placemaking. Het was een methode die ik slechts van internet en uit boeken kende. Maar de methode had me gegrepen. En ik keek ernaar uit het ‘ooit’ in de praktijk te ervaren. Inmiddels heb ik in Alblasserdam mogen ervaren hoe het in de praktijk werkt. En dat vond ik een heel verrijkende ervaring!

Eigen ervaringen in Alblasserdam met placemaking

Ik heb voorgesteld om de methode Placemaking toe te passen op een plek in Alblasserdam (Scheldeplein) waar al goede contacten met bewoners waren en waar tevens een opgave lag om een plein op te knappen. Ik wilde de participatie bevorderen en met hen een mooiere omgeving realiseren. Het uitgangspunt werd een project, waarbij het mogelijk was gedurende de uitvoering te onderzoeken wat er nodig was om de actieve bewoners goed te ondersteunen. De doelen voor het plein heb ik alleen in hoofdlijnen beschreven, waardoor er veel ruimte was voor eigen initiatief van bewoners. Het college van de gemeente Alblasserdam heeft het volgende algemene doel meegegeven: het plein moest gaan functioneren als een ‘huiskamer’ in de wijk. Met deze opgave zijn we aan de slag gegaan.

Op basis van mijn ervaringen wil ik je de volgende tips meegeven:

• Kies voor een experimenterende en praktische werkwijze. Door zoveel mogelijk ruimte te geven, is er ruimte voor creatieve inbreng van bewoners en ondernemers.
• Je kunt het beste beginnen bij de belangrijkste gebruikers en hen als eerste de kans geven om hun inbreng te leveren. Belanghebbenden bleken zeer bereid om bijdragen te leveren al zij merken dat er binnen het project voldoende kansen hiervoor waren.
• Waak ervoor dat je teveel invloed wilt uitoefenen op de keuzes in het project. Vanwege de betrokkenheid van belanghebbenden heb je als het goed is niet alle touwtjes in handen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een bewoner de projectleiding op zich neemt. En als dit gebeurt is dat een succes!
• Zorg ervoor dat een eventuele organisatiestructuur ondersteunend is aan de belanghebbenden in plaats van gericht op het nemen van besluiten. Bewoners of ondernemers die een voortrekkersrol hebben komen dan ook niet een lastige situatie waarin zij (belangrijke) besluiten moeten nemen of verdedigen.
• Houd er rekening mee dat Placemaking in Nederland een relatief nieuwe methode is. Zowel medewerkers van de gemeente als bewoners en andere betrokkenen moeten wennen aan deze manier van werken.
• Het kan heel goed voor het project zijn om een procesbegeleider aan te stellen die binnen het project belangrijke thema’s inbrengt, zoals duurzaamheid en eenzaamheid. Deze thema’s kunnen dan in samenwerking worden uitgewerkt en een plek krijgen in het project.

Mijn ervaring is dat Placemaking vooral maatwerk moet zijn: maatwerk ten aanzien van de doelstellingen en de aanpak. Placemaking valt of staat met het eigen initiatief van bewoners en ondernemers. Daarom is de rol van de overheid vooral ondersteunend.

Discussie over placemaking gewenst!

Ik verwacht dat Placemaking nog een vlucht gaat nemen in Nederland. Er zijn al ervaringen opgedaan in onder andere Amsterdam, Nijmegen, Zoetermeer, Vlaardingen en de Drechtsteden. Ik vind het jammer dat het nog ontbreekt aan discussie over deze methode. Over hoe de rolneming zou moeten zijn van omgevingspsychologen en van overheden. Over hoe we kunnen leren van de ervaringen die worden opgedaan. Over hoe we de methode kunnen versterken. Deze discussie zou enorm kunnen helpen om co-creatie op een goede manier op de agenda’s van deze partijen te krijgen.

Met deze achtergronden kom ik toe aan de vraag wat een omgevingspsycholoog met kennis over de relatie tussen mens en omgeving kan betekenen voor Placemaking. Ik denk dat de versterking van Placemaking gestalte kan krijgen door de methode te onderzoeken vanuit drie invalshoeken:

1. Inhoudelijke invalshoek: omgevingspsychologen kunnen bijdragen aan theorievorming over de beleving van plekken en inhoudelijke kennis inzetten om kansen te benoemen voor oplossingen die kunnen werken in de praktijk.
2. De invalshoek van de systematiek: Placemaking bouwt voort op praktijkervaringen en kan als methode reflectie en versterking vanuit de wetenschap gebruiken. Daarmee kunnen handleidingen voor Placemaking projecten worden versterkt. Omgevingspsychologen kunnen een bijdrage leveren hieraan.
3. De invalshoek van het proces: omgevingspsychologen begrijpen de gebruiker en zijn daarom zeer goed in staat om hun belangen bovenaan te zetten en hen gedurende het proces te ondersteunen.

Mijn vraag aan jou:

Wat zijn volgens jou de kansen voor omgevingspsychologen ten aanzien van de methode Placemaking?

Ik nodig je uit hieronder direct te reageren en samen de discussie op gang te brengen. Je kunt me ook benaderen via mijn website mariskakien.nl.