Wat is sociale netwerk analyse?

Een sociale netwerk analyse (wikipedia) onderzoekt de stroom van informatie. Als we sociale netwerkanalyse toepassen vragen we ons af welke werknemers vaak interactie hebben. Ook kijken we naar welke relaties er zijn tussen werknemers en welk ruimtelijk patroon deze relaties vormen. Uiteindelijk koppelen we deze informatie aan gedrag in de omgeving. Zo kunnen we zien hoe verschillende omgevingsfactoren de relaties en uitwisselingen tussen medewerkers beïnvloeden.

Sociale netwerk analyse: de basis

Sociale netwerken bestaan uit verschillende maten en eenheden. Allereerst bestaat elk netwerk uit actoren, de werknemers in een kantoor. In vaktermen noemen we de actoren de knooppunten in het netwerk. De knooppunten delen betrekkingen met andere knooppunten. Een afzonderlijke relatie tussen twee knooppunten heet in het Engels een vertice, in het Nederlands noemen we het ook wel een top of een dyade.

De stroom van informatie tussen verschillende knooppunten kan zowel eenzijdig (gericht) of wederkerig (ongericht) zijn. Verder kan de relatie tussen knooppunten ook worden gewaardeerd. Dit betekent dat de stroom een bepaalde sterkte heeft, bijvoorbeeld een getal dat de mate van uitwisseling tussen twee personen representeert. Netwerken kunnen worden bekeken vanuit een algemeen globaal perspectief of vanuit het perspectief van een individueel persoon. Deze laatste soort wordt een ego-netwerk genoemd, waarbij ego verwijst naar de persoon in kwestie.

De informatie uit sociale netwerken kan worden gebruikt om de verschillende kwaliteiten van het netwerk te berekenen. Een voorbeeld van een kwaliteitsaspect is de dichtheid van een netwerk. Dichtheid verwijst naar het niveau van de sociale cohesie in een netwerk. Een netwerk met een hoge dichtheid betekent dat werknemers vaker onderling informatie delen. Dat schept inzicht in de efficiëntie van informatiedeling binnen een kantoor.

Een afgeleide van dichtheid is de graad, die verwijst naar het totale aantal relaties tussen werknemers. Andere kwaliteitsaspecten bestaan uit het niveau van wederkerigheid en nabijheid. Wederkerigheid verwijst naar het portier- of bemiddelingsvoordeel van werknemers: de mate waarin ze toegang verlenen tot anderen. De maat geeft het aantal mensen aan dat een persoon verbindt via zijn relaties. Nabijheid geeft aan hoe dicht een medewerker gemiddeld in het netwerk staat voor alle andere medewerkers in het netwerk. Dit is zo bijvoorbeeld ook een testmogelijkheid voor managers om zich te informeren of ze daadwerkelijk centraal op de werkvloer staan of niet.

Sociale netwerkanalyse in kantoren

Organisaties kunnen worden bestudeerd als netwerken waar mensen hun tijd besteden aan werk en de ontwikkeling van wederzijdse betrekkingen. Een netwerk perspectief heeft het voordeel dat de oorsprong, de bestemmingen en de route van informatie kan worden gevolgd. Deze informatie kan vervolgens worden vergeleken met de individuele taken, eigenschappen en verantwoordelijkheden van werknemers. Omdat een groot deel van modern kantoorwerk gaat over sociale relaties en het delen van informatie is de sociale netwerk theorie een goede manier om de uitwisseling van informatie inzichtelijk te maken.

[mks_pullquote align=”left” width=”300″ size=”24″ bg_color=”#000000″ txt_color=”#ffffff”]De architectuur en het interieur van een gebouw beïnvloedt de opbouw van het sociale netwerk.[/mks_pullquote]Uit pilot onderzoek uitgevoerd in 2012 zijn we erachter gekomen dat de architectuur en de inrichting van een gebouw de opbouw van het sociale netwerk beïnvloedt. Met dit inzicht zijn wij die fysieke onderdelen in het interieur of de architectuur gaan opsporen die leiden tot een lagere kwaliteit in de informatiedeling. Als een omgevingspsychologische analyse van een gebouw wordt gecombineerd met een analyse van een sociaal netwerk kunnen daardoor grote sprongen in de kwaliteit van informatiedeling ontstaan. Dit leidt tot succesvollere kennisorganisaties: het kantoor wordt als instrument voor werken geijkt aan de hand van de sociale netwerk analyse.

Verbeterde omgeving voor kenniswerk

Met de sociale netwerk analyse ontstaat inzicht in waar sterke en zwakkere relaties liggen tussen werknemers. Dit vergelijken we met de structuur van het gebouw om zo fysieke elementen die informatiedeling reduceren op te sporen en te verwijderen. Interventies om een netwerk te verbeteren bestaan bijvoorbeeld uit het herplaatsen van werkplekken. Andere mogelijkheden zijn het verhogen of verlagen van de zichtbaarheid en het aanpassen van de toegankelijkheid van bepaalde gebieden. Wat we ook vaak doen is de toevoeging van ‘sociale verzamelplekken’: koffiehoeken, zitbanken, keukens. We werken met deze ingrepen aan de volgende generatie slimme kantoorinrichtingen: niet alleen de toevoeging van interieurelementen bestuderen we maar ook waar het beste welk element kan worden geplaatst om de efficiency en effectiviteit van een organisatie te verbeteren.

Frontfoto representatie netwerkverbindingen op internet gevonden op http://www.opte.org/maps/.

Meer lezen?

Een goede introductie in de algemene theorie  is het boek van Jeroen Bruggeman, Social Networks, an introduction (2008, isbn: 13 978-0-415-45803-0).

Voor een idee wat sociale netwerk theorie kan opleveren op de werkvloer is het boek van Ron Cross en Andrew Parker een aanrader, The Hidden Power of Social Networks (2004, isbn: 10 1-59139-270-5).