Wat is sociale veiligheid?
Het begrip sociale veiligheid is een erg breed begrip en wordt dan ook vaak anders gedefinieerd. Bij sociale veiligheid gaat het in ieder geval altijd om bescherming tegen door mensen veroorzaakte bedreigingen en criminaliteit (López, Luten, Woldendorp, & van Zwam, 2008). Sociale veiligheid kan zowel in objectieve als in subjectieve zin bekeken worden. In objectieve zin gaat het om allerlei vormen van criminaliteit, overlast en verloedering. In subjectieve zin gaat het om de veiligheidsbeleving. De veiligheidsbeleving houd in hoe veilig mensen zich voelen, losstaand van de daadwerkelijke (on)veiligheid. Objectieve en subjectieve veiligheid kunnen aan elkaar gerelateerd zijn, maar dat hoeft niet. Dat betekend dat plekken waar weinig vormen van criminaliteit, overlast en verloedering voorkomen soms toch als onveilig ervaren worden. Andersom is het natuurlijk ook mogelijk.
Bewijs voor relatie verlichting en sociale veiligheid wisselend
De bijdrage van verlichting aan de verbetering van sociale veiligheid met wisselend resultaat aangetoond. Toch is verlichting een belangrijk onderdeel om sociale veiligheid te verbeteren. Zo staan in het Politiekeurmerk Veilig Wonen richtlijnen voor verlichting ten behoeve van een sociaal veilige omgeving. Door goede openbare verlichting voelen bewoners zich veiliger in hun woonomgeving. Verlichting maakt namelijk zicht op de omgeving mogelijk en vermindert criminaliteit. Goede openbare verlichting vermindert verder niet alleen de kans op verkeersongevallen, maar vermindert ook vandalisme, inbraken en diefstallen (bijvoorbeeld van (brom-) fietsen en van & uit auto’s) (Het CCV, 2013).
Hoe heeft verlichting invloed op sociale veiligheid?
Britse en Amerikaanse studies hebben twee theorieën opgeleverd over waarom verlichting bij kan dragen aan de verbetering van de sociale veiligheid. De eerste stelt dat verbeterde verlichting leidt tot meer toezicht op potentiële daders. De tweede stelt dat verbeterde verlichting signalen van aandacht voor de omgeving uitstraalt en dat de omgeving er door verbeterd wordt wat leidt tot meer trots bij gewenste gebruikers, sociale cohesie en informele sociale controle (Welsh & Farrington, 2007). Zulke theorieën roepen echter ook weer vragen op.
Hoe werkt de invloed van verlichting op sociale veiligheid?
Verlichting beïnvloedt het gedrag van mensen, omdat bepaalde lichteigenschappen door mensen worden waargenomen. Verlichting wordt waargenomen door het zintuig zicht. Via het zintuig zicht wordt licht opgenomen door receptoren in ons oog. Hierbij worden twee componenten van licht onderscheiden die belangrijk zijn voor sociale veiligheid. Dit zijn de lichtintensiteit en de distributie van de toonkleur. De lichtintensiteit wordt vaak gemeten in lux. Om een bepaalde lichtintensiteit te garanderen zijn in het PKVW richtlijnen opgenomen voor minimale lux-waarden. Deze minimale lichtintensiteit is belangrijk, omdat mensen in intenser licht meer van hun omgeving kunnen zien.
Naast de lichtintensiteit heeft licht dus ook een bepaalde kleur in zich. Kleur heeft niet alleen een esthetische waarde, maar communiceert ook bepaalde informatie. Kleur roept daarom bepaalde associaties en daarbij behorende reacties op. Uit resultaten van onderzoek blijken de kleuren blauw en groen te worden geassocieerd met veiligheid. Veiligheid wordt niet geassocieerd met rood en paars en nauwelijks met oranje en zwart (Eysink Smeets, Van ’t Hof, & Van der Hooft, 2010). Dit zijn dus de voornaamste invloeden van verlichting op sociale veiligheid, maar wat wordt er in de praktijk inmiddels mee gedaan?
Roze verlichting & hangjongeren
Het gebruik van gekleurde verlichting wordt bijvoorbeeld toegepast tegen overlast van hangjongeren. Met name met roze licht kan hangjongeren weren van bepaalde plekken. Hier zijn echter verschillende redenen voor benoemd, in Engels onderzoek werd gesuggereerd dat acne beter zichtbaar is in roze licht terwijl volgens ander onderzoek de jongeren vooral niet geassocieerd willen worden met een locatie waar roze licht is (Eysink Smeets, Zandbergen, & Van de Velde, 2012). Het toepassen van dit roze licht is echter niet de meest subtiele oplossing.
Gekleurde verlichting om mensen aan te trekken
In Utrecht bijvoorbeeld wordt het subtieler aangepakt door mensen juist positief te beïnvloeden met verlichting. Zo is er bijvoorbeeld gekleurde verlichting aangebracht in de bestrating van bepaalde stegen (bijvoorbeeld de Hamsteeg). Op deze manier worden mensen uitgenodigd ook in het donker de steeg als looproute te gebruiken.
Indirecte straatverlichting in Gent
In Gent heeft men met eenzelfde soort benadering de traditionele openbare verlichting vervangen door indirecte verlichting. Hiermee wordt het algemene straatbeeld verlicht door weerkaatsing van licht dat op de gebouwen gericht wordt. Deze manier van verlichten draagt bij aan de verbetering van sociale veiligheid en de algehele leefbaarheid, aldus gemeente Gent. Hier heeft de stad zelfs enkele prijzen voor gewonnen.
Wit licht in woonwijken
In woonwijken wordt tegenwoordig steeds meer de nadruk op wit licht gelegd. Hiervan wordt gezegd dat het de zichtbaarheid verhoogt en de mogelijkheid vergroot om op afstand kleuren en gezichten te herkennen.
Wetenschappelijk bewijs
Helaas ontbreekt het vaak nog aan evaluatieonderzoek naar de daadwerkelijke effecten van bovenstaande voorbeelden. Verder is wetenschappelijk bewijs dat wel voorhanden is niet overal dermate sterk dat alle mogelijkheden van verlichting zonder meer toepasbaar zijn. In de praktijk is het dus erg belangrijk dat verlichting zorgvuldig toegepast wordt om sociale veiligheid te verbeteren. In dat geval lijken er interessante resultaten geboekt te kunnen worden.
Wil jij mij helpen?
Voor mijn afstudeeronderzoek probeer ik, Randy Bloeme, met verlichting de sociale veiligheid op een aantal probleemlocaties in de Binnenstad in Enschede te verbeteren. Ben jij op de hoogte van meer interessante resultaten die geboekt zijn met het gebruik van verlichting? Of ben je juist op de hoogte van valkuilen in het gebruik van verlichting om sociale veiligheid te verbeteren? Reageer dan hieronder, ik maak graag gebruik van jouw expertise!
13 reacties
Beste Randy,
Toevalligerwijs heb ik me onlangs ook weer even verdiept in de relatie verlichting en sociale veiligheid en loop ik morgen mee met een lichtschouw op een plek in Amsterdam die ook als problematisch wordt aangemerkt!
Harde onderzoeksresultaten m.b.t. het gebruik van verlichting heb ik niet, maar wel een enkele interessante praktische try-out-voorbeelden, zoals: http://www.studioroosegaarde.net/video/reportage-roosegaarde-marbles-ontmoetingsplek-van-de-21e-eeuw/
En leuke foto’s van bijvoorbeeld de zogenaamde ‘rugzaklantaarnpalen, die een 2e lamp voor voetgangers op lagere hoogte hebben.
Laat het weten als je nog info nodig hebt, Joren heeft mijn contactgegevens 😉
groet,
Camilla
Hoi Camilla,
Bedankt voor je reactie en de interessante voorbeelden.
Als ik in de loop van mijn onderzoek meer informatie nodig heb laat ik het zeker weten.
Groeten,
Randy
Beste Randy,
Leuke voorbeelden en deels nieuwe informatie voor mij. Ik ben het helemaal eens met jouw stelling eens dat er nauwelijks tot geen echt goed hard wetenschappelijk onderzoek bestaat op dit terrein. Veel leuke verhalen en geruchten, dat wel (denk alleen maar terug aan blauw licht tegen junks). Vele jaren terug heb ik veel met Philips lighting gewerkt (hr Van Bommel) en zij kwamen als eerste met de gedachte van een verlichtingsnorm die uitging van een half cylindrische oppervlak (lees: gelaat) dat op 4 meter herkenbaar moest zijn. Dat ging dus over gevoel en over echte criminaliteit op straat. We (DSP-groep) hebben toen ook nog met Philips en de Amsterdamse politie een wetenschappelijk veldexperiment opgezet om te meten wat het ‘effect van verlichting bij gevelopeningen (raam/deur) was op woninginbraak’. Philips zou 1000 armaturen leveren, werklozen zouden ze op huizen schroeven en dan maar kijken of in de beter verlichte huizen minder zou worden ingebroken. Na ex ante berekeningen op basis van de laatste inbraak cijfers (die daalden toen snel!) zijn we uiteindelijk gestopt, omdat het vele jaren zou duren om tot wetenschappelijk verantwoorde significante uitkomsten te komen. Die tijd had Philips niet, want ze wilden binnen een jaar de markt op met hun product (terechte eis). Er waren gewoon te weinig woninginbraken om harde effect uitspraken te kunnen doen binnen een jaar. Hou me op de hoogte en geef nieuwe info ook door aan de Stichting Veilig Ontwerp en Beheer voor die site!
Hallo Paul,
Ten eerste ook bedankt voor de reactie.
Interessant experiment,jammer dat het uiteindelijk geen wetenschappelijk verantwoorde uitkomsten heeft opgeleverd. Dat zou namelijk erg welkom zijn geweest. Het sluit echter wel aan bij het idee dat er interessante resultaten geboekt kunnen worden. Hopelijk kan mijn onderzoek een verdere bijdrage leveren aan de verantwoording van dit idee.
Nieuwe info zal ik uiteraard blijven delen. Net zoals ik open blijf staan voor meer interessante voorbeelden van uw kant.
Groeten Randy
Beste Randy,
In het onderstaande WODC-onderzoek worden twee studies opgevoerd die gaan over straatverlichting i.r.t. sociale veiligheid (zie pag. 38): http://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/proces-en-effectevaluatie-kwaliteitsmeter-veilig-uitgaan.aspx
Het gaat om Welsh en Farrington (2008) en Pease (1999). Eerstgenoemden noem je al in je artikel. De auteurs van dit rapport schrijven dat “(extra) straatverlichting onder voorwaarden effectief is om criminaliteit in brede zin te verminderen. Voorwaarden voor een effectieve toepassing van extra straatverlichting zijn geïntensiveerde surveillance en een goed onderhouden (hele en schone) omgeving.”
Ter info: Het CCV is opdrachtgever geweest van de onderzoeken van Eysink Smeets et al. en heeft n.a.v. van de onderzoeken in oktober 2012 daarover een congres georganiseerd. Hier lees je meer: http://www.hetccv.nl/dossiers/Wijkveiligheid/landelijjk—verslag-bijeenkomst-zintuigbeinvloeding
Verder gaat het CCV dit jaar een webdossier ontwikkelen over het thema “Zintuigbeïnvloeding en sociale veiligheid”. Voor interessante artikelen, noviteiten, praktijkvoorbeelden houd ik me aanbevolen.
Tot slot nog een link naar hoe het niet zou moeten:
http://www.at5.nl/artikelen/77464/blauwe-verlichting-maakt-vondelpark-onveilig
Succes verder!
Hartelijke groet,
Sten Meijer
Projectleider Veiligheidsbeleving bij het CCV
Hallo Sten,
Bedankt voor de informatie. Ik neem het mee in mijn verdere onderzoek.
Het webdossier klinkt erg interessant. Het is mijn bedoeling naast verlichting ook over meer onderwerpen binnen dit thema te bloggen. Hopelijk kunnen we elkaar nog verder van dienst zijn met de uitwisseling van informatie.
Groeten Randy
Hoi Randy,
Hoe vordert je onderzoek? Hierbij nog een link:
http://www.bright.nl/virtuele-eetstalletjes-maken-eindhoven-veiliger
Groet,
Sten
Hallo Sten,
Het onderzoek vordert prima. De dataverzameling verloopt goed en binnenkort gaat er hoogstwaarschijnlijk ook daadwerkelijk een experiment met verlichting plaatsvinden.
Bedankt voor de link, erg leuk om zulke creatieve ontwerpen te zien. Wordt er ook onderzoek aan de realisatie dit jaar gekoppeld (of is dit inmiddels al gedaan) om het daadwerkelijke effect te meten?
Groeten Randy
Hoi Randy, het was slechts een bericht wat ik in mijn zoektocht tegenkwam ,dus geen project van het CCV. Hier nog zo’n bericht:
http://www.designingoutcrime.com/research-centre/project/5/
Er is o.a. met licht geëxperimenteerd om uitgaanders op het ‘goede’ pad te houden.
Hoe staat het met je experiment?
Groet, Sten
Hallo Randy,
Wij hebben straatverlichting ontwikkeld die geen strooilicht/lichtvervuiling meer geeft met perfecte de kleurweergave. Ook worden deze led armaturen niet meer warm. Koeling is dus niet meer nodig wat een positieve invloed heeft op de levensduur.
Door gebruikt te maken van losse modules die in een hoek van 25 graden worden gemonteerd in het armatuur, is gezichtsherkenning met een led armatuur in de openbare ruimte ineens wel weer mogelijk.
Wij kunnen deze modules in een hoek zetten omdat wij het puntlicht van de led, doormiddel van een optiek, verstrooien en hierdoor aangenaam licht produceren.
Vorige week woensdag hebben wij testen gedaan in Amsterdam en de uitkomst is zeer positief. Binnenkort worden de testresultaten gepubliceerd op onze website.
Groet,
Richard
Hallo Richard,
Klinkt erg interessant en de punten die je noemt lijken me veelbelovend. Ik ben benieuwd naar de resultaten.
Groeten Randy
Hey, wat jammer dat ik deze blog nu pas zie! Ik heb (onder andere) naar deze relatie onderzoek gedaan voor een afstudeerscriptie Criminologie. We keken naar de invloed van verschillende fysieke factoren op het voorkomen van inbraak. Het onderzoek was uitgevoerd in een behoorlijk aantal Leidse woonwijken op straatsegment-niveau. Veel significante correlaties gevonden, maar de relatie tussen verlichting en inbraak was hier niet een van! Ging eigenlijk geheel tegen mijn verwachting in, maar ja, zoals de blog al aanhaalt: subjectieve en objectieve veiligheid hangen vaak niet samen…
Op het Stratumseind (uitgaanscentrum) in Eindhoven starten ze met verlichting om geweld te laten afnemen.